Most drogowy w Tczewie ginie, a jest to wyjątkowy zabytek

Most w Tczewie – czym jest?

Każdy zachwyca się polskimi zamkami, miastami, czy kościołami. Są to oczywiste obiekty, choć często niewyróżniające się na skalę europejską lub światową (oczywiście nie mówiąc o liście UNESCO). Natomiast zabytki techniki mają w Polsce ciężko, często są niedoceniane, a nawet pojawia się chęć ich zniszczenia przez jednostki mające je chronić. Tak samo sprawa ma się z mostem drogowym w Tczewie. Zabytek wyjątkowy, a co z nim się robi? Niszczy. Dowiedzmy się jednak najpierw o jego historii i wartościach, a następnie o tym, co się dzieje w sprawie mostu w Tczewie.

Historia mostu drogowego w Tczewie

Most drogowy w Tczewie powstał w roku 1851-1857. Został zaprojektowany przez inżyniera z Niemiec – Carla Lentze. Był on przewodniczącym Królewskiej Komisji ds. Budowy mostów w Niemczech oraz zaprojektował wiele ciekawych obiektów, w tym nad Renem koło Kolonii. Charakterystyczne dla mostu są wieżyczki, które z kolei zaprojektował Friedrich August Stuler. Projektował on m.in. akademię nauk w Budapeszcie.

Pierwotnie był to most drogowo-kolejowy. Przy jego budowie pracowało prawie 10 000 robotników, a cegły były dostarczane ze specjalnie stworzonej cegielni. W momencie budowy był to jeden z pierwszych stalowych mostów w Europie. Co więcej, był on najdłuższym mostem w Europie w połowie XIX wieku, a jego długość wynosiła 837,3 metry! Po jego wybudowania linia kolejowa prowadziła z Tczewa do Malborka.

W 1888-1891 w Tczewie zbudowano kolejny most, który był w pełni kolejowy. Starszy most pełnił już funkcje jedynie mostu drogowego, aż do 2000 roku. W 1910-1912 roku przedłużono przęsła mostu, a jego długość już ostatecznie osiągnęła 1030 metry. Most był dwukrotnie częściowo zniszczony w 1939 i 1945 roku podczas II wojny światowej.

W 1947 roku oraz 1958 prowadzono prace, dzięki którym most mógł spełniać swoją funkcję, wtedy też zamontowano przęsła ESTB. Rok później w 1959 most drogowy był w pełni funkcjonalny i po tym roku nie podejmowano już później prac związanych z jego przebudową.

źródło:
wikipedia, tomasz przechlewski

Konstrukcja mostu drogowego w Tczewie

Oryginalne przęsła mostu w Tczewie to stalowe przęsła kratownicowe Lentze`a. Tworzą one układ ciągły. Są unikalnym zachowanym rozwiązaniem na skalę światową. Część przęseł to wolnopodparte kratownice powstałe 1912 oraz 1947, a część to przęsła ESTB.

Czym są przęsła ESTB?

ESTB to wymyślone w Wielkiej Brytanii rozwiązanie tymczasowe, który skrót brzmi: Emergency Steel Truss Bridge, a przetłumaczyć go można jako awaryjny most kratownicowy. Takie przęsła zamontowany w Tczewie w 1958 roku i już nigdy nie zostały usunięte i jest to sytuacja wyjątkowa.

Obecny stan zachowania mostu drogowego jest bardzo zły i nie spełnia żadnych norm, które mogłyby dopuszczać po nim ruch.

źródło: wikipedia, Topory

Czy most drogowy w Tczewie jest wyjątkowy, czy należy go zachować i dlaczego?

Most został wpisany na listę zabytków, mimo to nie udało się go ochronić. Dlaczego? O tym w kolejnej części, musimy na podstawie jego historii wydobyć pewne wartości. Być może laikowi wydawać się by mogło, że jest to most, jak most, w dodatku stary i zardzewiały. Jednak tak nie jest. Niegdyś był to najdłuższy most w Europie! Jego unikalna konstrukcja stawiała go w czołówce inżynierskiego pionieryzmu mostowego.

Ma on wartości nie tylko estetyczne, bo przecież został zbudowany w duchu historyzmu, ale również jest świadkiem dawnych wydarzeń, takich jak II wojna światowa czy… epidemia cholery. Jak to? A no tak, że jego otwarcie miałoby jedną z huczniejszych imprez w roku, jednak przez trwającą epidemię, tak się nie stało. Są to wartości niematerialne, które ze sobą niesie.

Rozwiązania inżynieryjne, architektoniczne, historia, piękno, a także wpisanie się mostu w krajobraz powoduje, że powinien być chroniony i doceniony jako zabytek niosący wartość dla kolejnych pokoleń.

Co więcej, w 2019 roku znaleziono kapsułę czasu z pamiątkami oraz kamień węgielny z 1851 roku!

Most w Tczewie w 1860 roku

Most w Tczewie już został zniszczony… a konserwator zabytków?

Od 2012 do 2015 roku przygotowywano się do prowadzenia prac związanych z konserwacją mostu. W pierwotnym założeniu przyjętym przez konserwatora zabytków most miał zostać odbudowany częściowo w formie nowoczesnej, tak aby z jednej strony historyczne części wyróżniały się od nowych, a z drugiej całość łączyła ze sobą.

Ze względu na nacisk środowisk lokalnych oraz osób o konserwatywnych poglądach w 2016 roku stwierdzono, że most zostanie zrekonstruowany w formie pierwotnej.

Niestety, obie koncepcje z perspektywy konserwatorskiej były błędem. Błędem była chęć… odbudowy mostu. Most powinien zostać zachowany, w jak najwierniejszej postaci w stanie takim, jakim był, a tylko technicznie dopasowany do wymogów. Jeśli nie byłoby to możliwe, jego funkcja powinna zostać zmieniona, co jak najbardziej byłoby trafne.

Ani ustalenia karty weneckiej, ani karty ateńskiej (obie są dokumentami wskazującymi kierunek postępowań konserwatorów zabytków) nie dopuszczają możliwości rozebrania i odbudowy zabytku.

W dalszej kolejności sprawa posunęła się bardzo szybko. Od 2016 most drogowy w Tczewie był systematycznie niszczony, czyli rozbierany. Dopiero w 2017 roku wpisano go w całości! na listę zabytków, co było gwoździem do trumny, bo pojawiły się kolejne pieniądze. Historia odwróciła się w 2019 roku, kiedy to nowy konserwator zabytków zrozumiał, że m.in. przęsła ESTB są wyjątkowe na skale Polski i Europy i nie należy ich rozbierać. W polityczną pseudoodbudowę mostu angażował się politycznie Andrzej Duda oraz partia PIS, a więc Generalny Konserwator w 2019 roku uchylił zakaz prowadzenia prac, tak aby burzenie mostu drogowego w Tczewie było kontynuowane. W 2020 roku prace nie są kontynuowane ze względu na centralne plany, jakie snuje wokoło mostu rząd.