Rada Dziedzictwa Narodowego uznała przemyskie forty (twierdza Przemyśl) oraz stare miasto w Przemyślu za Pomniki Historii!

Zgodnie z założeniami Piotra Glińskiego jako ministra kultury i dziedzictwa narodowego, pomników historii na 100 lecie niepodległości miało być 100 (wcześniej było ich około 70). Realizując przyjęte zadanie coraz częściej na liście pojawiają się nowe obiekty. Tym razem (październik 2018) za Pomnik Historii uznane zostały: Twierdza Przemyśl oraz Staromiejski Zespół Urbanistyczny Przemyśla, czyli stare miasto w Przemyślu. Dodatkowo już od kilku lat władze starają się o wpisanie przemyskich fortów na listę UNESCO. Złożony został w tym celu wiosek. Na ile jest to zagranie polityczne, a na ile szansa na nowy wpis z Polski? Nie wiadomo. Pewnym jest, że Twierdza Przemyśl nie spełnia wszystkich wymagań dotyczących wpisu na listę UNESCO, spełnia jednak wymagania dotyczące znalezienia się na liście pomników historii (skoro Rada Dziedzictwa Narodowego tak uznała).

Przemyską starówkę oraz przemyskie forty można uznać rzeczywiście za wyjątkowe. Ich historia, położenie miasta i przenikanie się kultur powoduje, że ta niezwykła mieszanka wytworzyła tutaj ciekawą wartość architektoniczną.

Twierdza Przemyśl, czyli 3 największa twierdza w Europie

Dokładnie tak. Jest to 3, co do wielkości największa twierdza w Europie, po Antwerpii i Verdun. Powstawała w połowie XIX wieku i była budowana przez Cesarstwo Austro-Węgierskie, a budowę rozpoczęto przez pogorszenie stosunków z Rosją. Kilkukrotnie była rozbudowywana, natomiast wartość, z punktu widzenia wojskowego, przedstawiała tylko do zakończenia I wojny światowej. Dzięki jej budowie Przemyśl stał się trzecim, co do ważności miastem w Cesarstwie. Zbudowano tutaj również bardzo szybko węzeł kolejowy. W trakcie I wojny światowej stacjonowało w Przemyślu dziesiątki tysięcy żołnierzy. Pierścień zewnętrzny miał, aż 45 kilometrów obwodu i 17 kluczowych fortów!

Twierdza Przemyśl to bardzo ważny zabytek na tych terenach, jednak obecnie znajduje się bardzo złym stanie. Brak odpowiedniej infrastruktury, nie pozwala turystom na zwiedzanie i bardziej sprzyja pasjonatom tematu, którzy odnajdą się w zarośniętym gąszczu i ciemnych, zawalonych korytarzach fortów. W innych miastach tendencja ochrony i zagospodarowania podobnych fortyfikacji jest odmienna. Aby wykorzystać potencjał turystyczny przemyskich fortów należałoby je przystosować, bez uszkodzenia autentycznej tkanki zabytkowej, do zwiedzania, a także przeprowadzić kampanię marketingową.

Nieudolna rewitalizacja jednego z przemyskich fortów.

Wejście do jednego z przemyskich fortów.

Staromiejsku Zespół Urbanistyczny Przemyśla

O mieście Przemyśl, Ignacy Krasicki wypowiedział się tak:

(…) trzy karczmy, bram czterech ułomki,
klasztorów dziewięć i gdzieniegdzie domki

…i może Krasicki ujął to dość żartobliwe, ale Przemyśl było bardzo ważnym miastem na szlaku handlowym. Dopiero po II wojnie światowej Przemyśl znalazł się przy samej granicy będąc miejsce mało uczęszczanym. Już w starożytności istniało tutaj kilka osad, natomiast najważniejszy okres i rozwoju miasta datowany jest na czasy średniowieczne. Splatały się dwie kultury, ruska i polska, i co więcej był to ośrodek władzy. Znajdują się tu pozostałości po książęcym palatium jak i preromańskiej rotundzie oraz monasterium. Stare miasto w Przemyślu zachowało charakter średniowiecznego układu urbanistycznego, mimo iż mury miasta można znaleźć tylko w kilku miejscach, niestety nieodpowiednio wyeksponowane. Przestrzeń staromiejska jest dość rozległa, bo ciągnie się od wzgórza zamkowego, aż po tak zwaną bramę lwowską. Rzeczywiście do dziś zachowało się bardzo dużo założeń sakralnych w stosunku do powierzchni miasta. Unikalne zabytki oraz układ urbanistyczny powoduje, że przemyska starówka musiała znaleźć się na liście Pomników Historii. Niestety miastu ewidentnie brakuje pomysłu na działania promocyjne, aby wypromować się jako niezwykłe miasto pełne zabytków i historii.

Detal -sgraffito na przemyskiej kamienicy

Czym są pomniki historii?

To jedna z 4 form ochrony zabytków. Aby się na niej znaleźć, zabytki muszą wykazywać się niezwykłą różnorodnością odzwierciedlającą polskie dziedzictwo, co więcej jest ona zachowana dla obiektów wybitnych – najważniejszych i najcenniejszych. Jest to również forma ochrony dzięki, której powinna zostać zastosowana konserwacja i restauracja na najwyższym poziomie, przynajmniej w teorii.

Kryteriami do wpisu jest: