10 nowych zabytków uznanych za Pomniki Historii!

Pomniki Historii to jedna z najważniejszych form ochrony zabytków w Polsce. Przyznaje się je od 1994 roku i są to zabytki nieruchome (czyli architektura), które mają szczególne znaczenie dla naszego kraju. Obiekty chronione tą formą muszą spełniać szereg wymagań. Aby zostały uznane, muszą zostać najpierw ustanowione przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polski. Do 20 kwietnia 2018 roku na liście znajdowało się tylko 81 zabytków. Tego dnia Pomniki Historii zostały wzbogacone, aż o 10 nowych obiektów!

Koszuty – zespół dworsko-parkowy  (woj. wielkopolskie)

Dwór w Koszutach powstał po 1750 roku. To jeden z najlepiej zachowanych przykładów barokowego pałacu szlacheckiego, jeszcze z czasów I Rzeczy pospolitej. Jest to typ dworu alkierzowego, czyli po prostu dworu mieszkalnego (nieobronnego). Dwory tego typu są wyjątkowe na tle polskiej architektury. Wyróżniają się one pod względem bryły, formy oraz wnętrz. Dwór w Koszutach jest jednym z najbardziej typowych przykładów. Można powiedzieć, że jest wręcz podręcznikowym przykładem, wzorem idealnym polskiego dworu szlacheckiego w stylu barokowym.

Koszuty – zespół dworsko-parkowy. Źródło wikimediacommons.

Krasiczyn – zespół zamkowo-parkowy
(woj. podkarpackie)

Jeśli odwiedzimy kiedyś ten niezwykły zamek to bardzo prawdopodobne, że odwiedzimy go ponownie ze względu na piękno i unikalność. Był siedzibą szlachecką od dawnych czasów, ale obecny obiekt reprezentuje okres nowożytny – renesans. Nawet dla laików zamek niezapomniany ze względu na charakterystyczne sgraffito, baszty, attyki. Co prawda, wnętrze obiektu w większości zostało zniszczone, to jednak zachowane dekoracje liczące około 7000 m² powodują, że jest to wyjątkowy przykład architektury. Ważny z perspektywy nie tylko krajowej, lecz nawet europejskiej!

Krasiczyn – zespół zamkowo-parkowy. Źródło wikimediacommons.

Kwidzyn – zespół katedralno-zamkowy
(woj. pomorskie)

Województwo pomorskie jest pełne krzyżackich ruin zamkowych. Prawie na każdym kroku można zetknąć się z tym dawno nieistniejącym zakonem. Wyjątkowe założenie w Kwidzynie zapiera dech w piersiach swoim rozmiarem, ale również logiką urbanistyczną. Położenie jest bardzo malownicze, zamek jest zachowany bardzo dobrze i jest świadkiem działalności krzyżackiej na tych ziemiach. Wyjątkową częścią jest zachowane gdanisko, czyli średniowieczna ubikacja.

Kwidzyn – zespół katedralno-zamkowy. Źródło wikimediacommons.

Lidzbark Warmiński  – zamek biskupów warmińskich
(woj. warmińsko-mazurskie)

Zamek w Lidzbarku to kolejny zabytek z okresu średniowiecza. Jest świetnym przykładem architektonicznym – gotyku ceglanego. Obiekt nie pełnił funkcji tylko obronnej, ale również reprezentacyjną. Unikatowa w tym założeniu jest jego typowość i zgodność z krzyżackimi ideami architektonicznymi. Znajduje się tu m.in. dormitoria, refektarz, kapitularz, kaplica. Połączenie obronności, reprezentacyjności, a z drugiej strony świetnej funkcjonalności (zaplecze gospodarcze) wyróżniają ten obiekt.

Lidzbark Warmiński  – zamek. Źródło wikimediacommons.

Płock – Wzgórze Tumskie
(woj. mazowieckie)

Płock często niedoceniany jest tak naprawdę jednym z najstarszych miast w Polsce. Tutaj rozgrywały się rozmaite, ważne wydarzenia, które miały wpływ na całą Europę. Wzgórze Tumskie to miejsce, gdzie Płock się narodził i był punktem wyjścia do rozwoju miasta. Znajduje się tu m.in. bazylika katedralna, opactwo benedyktyńskie, czy pozostałości po zamku książęcym. To wszystko ukazuje jak wyglądał rozwój architektury i kultury oraz powiązania tych elementów z duchowością w średniowieczu.

Bazylika katedralna w Płocku. Źródło wikimediacommons.

Rogalin – zespół pałacowy z ogrodem i parkiem
(woj. wielkopolskie)

Rogalin to duże założenie pałacowo-parkowe, które powstało pod koniec XVIII wieku. Wpisuje się w typ „Entre cour et jardin” – czyli między dziedzińcem, a ogrodem. Zabytek jest bardzo ważny dla dziedzictwa ze względu na wartości m.in. estetyczne, krajobrazowe. Obiekt praktycznie nie ulegał przemianom i jest dokumentem charakteru takich założeń w Polsce. Założenie należało do szlacheckiej rodziny Raczyńskich.

Rogalin, park i pałac.Źródło wikimediacommons.

Strzelno – zespół dawnego klasztoru Norbertanek
(woj. kujawsko-pomorskie)

Początki założenia klasztoru sięgają XII wieku. W Polsce zachowało się niewiele przykładów architektury romańskiej, a jest to jeden z podstawowych przykładów, na których opiera się nauka o tamtej architekturze i rzeźbie. Charakterystyczne są dekoracje romańskie – tympanony i kolumny. Co więcej jest to jedno z najstarszych żeńskich założeń klasztornych.

Strzelno. Rotunda św. Prokopa. Źródło wikimediacommons.

Święta Lipka – sanktuarium pielgrzymkowe
(woj. warmińsko-mazurskie)

Święta Lipka to miejsce, gdzie od XIV wieku pielgrzymi dążyli mając nadzieję na odpust. W Polsce to jedyne takie założenie jezuickie. Cały kompleks był przygotowany na odwiedziny ogromnej ilości odwiedzających. Był pewnego rodzaju wzorem dla innych założeń barokowych sanktuarium na Warmii. Obecnie zachowane budowle pochodzą z XVII wieku, wszystkie reprezentujące późny barok – choć wyposażanie ich trwało ponad 50 lat.

Bazylika na Świętej Lipce. Źródło wikimediacommons.

Ujazd – ruiny zamku Krzyżtopór
(woj. świętokrzyskie)

O zamku w Krzyżtoporze krążą niezwykłe legendy. Największy w Europie, akwaria zamiast sufitów, wszytko z marmuru. Mimo iż obecnie możemy podziwiać jedynie ruiny robią one ogromne wrażenie. Jest symbolem magnackiej władzy oraz bogactwa. Należy do typu palazzo in fortezza czyli wygodnego dworu mieszkalnego, jednak przystosowanego do obrony. Powstał w XVII wieku i charakteryzuje się wpływem architektury włoskiej. 

Ruiny zamku Krzyżtopór. Źródło wikimediacommons.

Gdańsk – Twierdza Wisłoujście
(woj. pomorskie)

Twierdza, która była odbudowywana po każdym zniszczeniu od czasów gotyckich. Przez to zauważyć można rozmaite techniki budowy, materiały i style architektoniczne. Miała zabezpieczać Gdańsk przez atakiem od strony morza. To jedyna morska forteca obronna na całym wybrzeżu Morza Bałtyckiego mająca średniowieczne korzenie. Wpływ na jej wygląd miała nie tylko polska myśl obronna, ale jest doskonałym przykładem na rozwój architektury obronnej całej Europy Północnej. Obecnie jest ona jednym z największych miejsc w północnej Polsce, gdzie zimują nietoperze.

Gdańsk – Twierdza Wisłoujście. Źródło wikimediacommons.

To wszystkie obiekty, które zostały uznane za Pomniki Historii.