Projekt domu ekologicznego
Wszystko zaczyna się od projektowania, choć kluczowy jest również proces budowy. Należy podczas niego unikać podejmowania nieprzemyślanych i szybkich decyzji, które wynikają ze specyfiki. Patrząc z perspektywy nie tylko ekologicznego, ale również po prostu logicznego myślenia, kluczowe jest najpierw dopasowanie domu do orientacji działki, klimatu, położenia. W dalszej kolejności można myśleć o ekologicznej konstrukcji, czy instalacjach.
W tym poradniku przejdziemy sobie przez kluczowe elementy, które można zastosować, aby nasz dom był przyjaźniejszy nam, środowisku, tańszy, bezpieczniejszy itd.
Ściany wewnętrzne i materiały konstrukcyjne
Wydaje się nam, że to po prostu podział pomieszczeń, jednak jest on bardzo ważny. Wyobraźmy sobie, że mamy 100 m2 otwartej przestrzeni. Jej nagrzanie będzie trwało dużo dłużej, niż 4 oddzielnych pokoi. Ściany wewnętrzne muszą izolować, jak i oddychać.
Kluczowy jest materiał, z którego wykonamy ściany wewnętrzne. Nie zależnie od zewnętrznej konstrukcji podziały możemy zrobić takie jakie nam się podobają, nawet jeśli boimy się „udziwnień” względem tradycyjnych materiałów i konstrukcji.
Glina (cegły gliniane)
Glinę jako materiał budowlany stosuje się od tysięcy lat. Oddycha, jest ekologiczna, a co najważniejsze izoluje, również dźwięki. Posiada bardzo dużą bezwładność cieplną. W takim domu zimą jest ciepło, latem zimno, czyli idealnie! Taką cegłę robi się po prostu z gliny ok. 20% oraz w 80% wody i pisaku.
Ściany wewnętrzne można wykonywać również z hempcrete, czyli betonu konopnego, z którego wykonać można nawet cały dom.
Kamień
Jeśli mieszkamy na terenach, gdzie lokalny kamień jest łatwo dostępny warto zastosować kamień do ścian wewnętrznych, jak i zewnętrznych.
Kamienne ściany wyglądają pięknie, są super przyjazne dla środowiska i ludzi, są trwałe, charakteryzują się idealną izolacją akustyczną i cieplną. Natomiast minusem jest to, że trzeba umieć się z nim obejść, no i może to trochę kosztować.
Stosując różnego rodzaju kamienie można budować rozmaite efekty architektoniczne, inny w obiorze jest granit, a inny wapień.
Co więcej, kamieniem można pokryć dach stosują na przykład łupek. Jest to bardzo wytrzymały sposób na pokrycie dachowe. Nadaje budynkowi bardzo estetycznego, dostojnego charakteru.
Słoma
Wyobraźcie sobie, że chłopskie domy, które były pokryte słomianym dachem dobrze konserwowanym potrafiły wytrzymać ponad 50 lat, a nawet więcej.
Słomę warto zastosować jako wypełniacz ścian wewnętrznych, w postaci sprasowanej słomy w kostkach. Ten materiał jest bardzo popularny w USA. Słoma ma same plusy, a pokryta odpowiednim środkiem jest niepalna. Jeśli budynek jest stworzony całkowicie ze słomy spokojnie może wytrzymać ponad 100 lat. Słoma jest super ekologiczna i podobnie jak glina posiada znakomitą izolacyjność.
Drewno
Drewno stosujemy głównie jako materiał służący do konstrukcji. Obecnie coraz bardziej popularne stają się domy szkieletowe, gdzie wykorzystuje się słupy drewniane utrzymujące konstrukcje, a przestrzeń między nimi wypełnia się na przykład własnie słomą, betonem konopnym, czy nawet cegłą.
Konstrukcja drewniana jest tania i stosunkowo wytrzymała, dlatego warto ją wykorzystać.
Bambus
Konstrukcje bambusowe popularne są w Azji. Niestety w Polsce bambus jest trudno dostępny i może być droższy niż lokalne materiały. Lepiej zastosować drewno, natomiast bambus można wykorzystać na przykład do stworzenia elementów wnętrza takich jak schody, czy barierki.
Stolarka i posadzki
No dobra, prawda jest taka, że drewniane drzwi, okna, stolarka jest droższa. I ta do wnętrza i z zewnątrz. Jednak koniecznie należy się na taki materiał się zdecydować. Plastikowa solarka jest szkodliwa dla człowieka i środowiska.
Co do posadzek, należy wykorzystać lokalne materiały, które są łatwo dostępne. Mamy w Polsce wielu producentów np. podłóg drewnianych lub posadzek kamiennych, których produkty należy wykorzystać. Nie stosujmy materiałów pochodzących z innych kontynentów jak np. drewna teku. Warto jednak zdecydować się na podłogę z korka, która jest zadziwiająco trwała i ciepła w odbiorze (natomiast musi to być czysty korek bez dodatków).
Jak zaprojektować wnętrze, aby zoptymalizować wykorzystanie ciepła i energii?
Prawidłowo zaprojektowany dom pozwala na regulację temperatury, czy dostarczania odpowiedniej ilości świeżego powietrza w sposób maksymalnie naturalny. Tak długo, jak to tylko możliwe, bez wykorzystania urządzeń grzewczych czy chłodzących.
Kluczowym elementem jest przepływ powietrza. Ciepłe powietrze musi dostawać się od dołu i uchodzić górą, ogrzewając cały dom. Skumulowanie energii jest możliwe na przykład dzięki wykorzystaniu odpowiedniego naświetlania domu słońcem. Można zastosować na przykład świetliki w dachu, ze słońcem padającym na klatkę schodową. Ciepłe powietrze będzie rozchodzić się po całym domu, jeśli taka przestrzeń znajduje się w centrum. Dobrze, gdy światło słoneczne może dostawać się do centrum wnętrz.
Z jednej strony mamy w Polsce zimę, jednak ze względu na ocieplenie klimatu lato jest coraz bardziej gorące. Z tego względu warto zastanowić się podczas projektowania na zastosowaniu patio, niewielkiego basenu, który będzie działał w lecie i dużej ilości roślin w kluczowych miejscach. Natomiast świetnym patentem jest ogród na dachu, który akumuluje ciepło, a nawet wygłusza dom od dźwięków z zewnątrz. Wystarczy znaleźć specjalistę, który taki ogród na dachu stworzy.
Autor: Passivhaus Institut, Michka B
Energooszczędność, wietrzenie a mostki termiczne
Dom musi być tak zaprojektowany, aby powietrze mogło wpływać do niego jedną stroną, a drugą (lub górą) wypływać. Pozwoli to na idealne wietrzenie pomieszczeń. Nie należy na maksa uszczelniać wnętrza, co powoduje zbieranie się zużytego powietrza, CO2, czy pary wodnej.
Z drugiej strony, aby dom był energooszczędny musi spełniać warunki dotyczące izolacji termicznej. Mostków termicznych, czyli miejsc, gdzie ucieka powietrze powinno być jak najmniej.
Bez izolacji termicznej ciepło traci się przez:
- dach – do 30%
- ściany – do 25%
- wentylację – do 25%
- okna – do 15%
- podłogi – do 10%
- mostki cieplne – do 10%
Kluczowa jest dobra izolacja domu, która pozwoli wyeliminować uciekanie ciepła.
Do izolacji dachu, podłogi oraz ścian można, a nawet trzeba wybrać naturalne materiały, które są lepsze niż materiały sztuczne! Wybrać można:
- Granulat korkowy
- Konopie
- Panele słomiane (normalnie można tynkować)
- Glina z wypełniaczami
- Włókno kokosowe
- Wełnę owczą!
- Wióry drzewne
- Izolacja celulozowa (po impregnacji)
- Keramzyt (zob. domy z keramzytu)
Wszystkie powyższe materiały nadają się bardzo dobrze jako izolacja, mogą spełniać wszystkie wymagania. Ocieplanie wełną szklaną czy skalną nie jest, ani ekologiczne, ani przyjazne zdrowiu.
Ze spokojem można również zainwestować w odpowiednie na przykład w trój szybowe okna, które ograniczą straty ciepła.
Autor: Pascal Billery-Schneider
Przyzwyczajenie do wysokiej temperatury
Częstym problemem jest przyzwyczajenie się do wysokiej temperatury, która panuje na przykład w blokach z wielkiej płyty, czy wielorodzinnych zabudowaniach mieszkalnych (gdzie średnia temperatura to 20-22 stopnie Celsjusza). Zdrowa i odpowiednia dla człowieka temperatura we wnętrzach to 16-18 stopni Celsjusza. Co więcej, ogrzewając domy mocniej wydzielamy jeszcze więcej CO2. Przeprowadzając się do domu zacznijmy już wcześniej przebywać w pomieszczeniach, gdzie temperatura jest niższa. Żyjąc w chłodniejszym domu nie tylko będziemy czuli się lepiej (po zaadaptowaniu się), ale również będziemy mniej płacić!
Oświetlenie w domu ekologicznym
Po pierwsze skupiamy się na tym, aby do domu przez jak najdłuższy okres czasu wpadało naturalne światło. To jest kluczowa rzecz w projekcie. Wykorzystajmy słońce maksymalnie. Jeśli nasze okna będą skierowane na północ, nie będziemy mieli świetlików, a jeszcze posadzimy przed oknami drzewa, ze sztucznego światła trzeba będzie korzystać nawet w lecie, w dzień.
Pomieszczenia, w których przebywamy lub pracujemy w ciągu dnia usytuujmy od strony południowej domu.
Jeśli musimy zmagać się z północą, zastosujmy świetliki, a jeżeli światła będzie za dużo zawsze możemy je przyciemnić za pomocą specjalnego mechanizmu. Można zastosować też większą ilość niewielkich okien na przykład pod sufitem.
Światło sztuczne
Oczywiście każde urządzenie wykorzystujące żarówki powinno bazować na żarówkach energooszczędnych. Wykluczmy oświetlenie halogenowe. Warto zainwestować w czujniki, które pozwalają na zwiększanie lub zmniejszanie natężenia światła w zależności od pory dnia.
