Styl Zakopiański – czyli fascynująca, polska architektura na Podhalu cz. I

Tak więc w stylu zakopiańskim chodziło o połączenie funkcjonalności i nowoczesności z ludową estetyką, a zarazem możliwość bliskiego obcowania z przyrodą i górami. Charakter nowego nurtu wiązał się przede wszystkim z obiektami mieszkalnymi (wille, pensjonaty), ale pojawiły się przypadki użycia go w architekturze sakralnej (np. kaplica na Jaszczurówce). Warto zwrócić uwagę na kwestie czysto biznesowo-utylitarne. Ówczesna Polska, ówcześni inwestorzy potrzebowali takich projektów, które mogliby uznawać za patriotyczne. Wiele obiektów było zleconych na potrzeby prywatne. Jeśli chodzi o wyczucie stylu, klimatu i niszy w rynku – był to strzał w dziesiątkę.

Jaszczurówka, Kaplica, wg. projektu Witkiewicza Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jaszczur%C3%B3wka_(Zakopane)#/media/File:Kaplica_Jaszczurowka.jpg

Styl Zakopiański charakteryzuje się połączeniem elementów secesji oraz tradycyjnego budownictwa ludowego.

Budynki w stylu zakopiańskim są oczywiście drewniane, w konstrukcji zrębowej (tzn. bale układa się na siebie, narożniki tworzą zamki ciesielskie, a w pionie zabezpieczone są tyblami). Bryła jest podzielona przez uskoki, wyróżnia się ryzalitami. Budowane na rzucie prostokąta, posiadają zazwyczaj amfiladę i dwa trakty (dzielone wzdłuż krótkiego boku na pół, tworząc często 4 pokoje). Dach jest ostry, półszczytowy z wykuszami oraz kryty gontem. Tworzy on często niewielkie podcienia – okap. Charakterystyczne są również skosy i pewnego rodzaju ekspresja. Z reguły wejście do budynku odbywa się przez przeszklony ganek lub taras. Charakterystyczne są również wysokie, kamienne podmurówki. Obiekt jest zdobiony za pomocą tradycyjnych elementów takich jak pazdury (pionowe, dekoracyjne elementy na dachach), rzeźbione rysie (ostatki bali wystające poza obrys budynku), czy słoneczka (promieniście rozchodzące się drewniane listwy).

Detal pieca kaflowego, willa Koliba, Zakopane

Styl Zakopiański mimo wszystko nie umarł wraz ze Stanisławem Witkiewiczem. Znalazł on swoich naśladowców wśród wybitnych architektów.

Byli to na przykład: Franciszek Mączyński (który zresztą wygrał europejski konkurs architektoniczny dzięki projektowi chaty w tym stylu), Tadeusz Prauss (Schronisko nad Morskim Okiem), Bogdan Hoff (willa Juliana Ochorowicza w Wiśle). Nurt był silnie związany ze Szkołą Przemysłu Drzewnego w Zakopanym (gdzie produkowano m.in. meble w tym stylu). Pierwszym obiektem zaprojektowanym przez Witkiewicza była sławna willa Koliba w Zakopanym. Oprócz jej obiekty, które możesz zobaczyć w Zakopanym to m.in. siedziba Muzeum Tatrzańskiego, willa Pod Jedlami, willa Kosza, kaplica św. Jana Chrzciciela, willa Atma, willa Konstantynówka, willa Oksza.

Sosnowiec, Dom Ludowy, Styl Zakopiański, źródło: By olo81 – Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=42584507

Więcej o willi Koliba, meblach w stylu zakopiańskim oraz Szkole Przemysłu Drzewnego już niedługo w drugiej części artykułu.