Domy wikingów, ich kultura mieszkalna i architektura

[ratings]

Ostatnio kultura wikingów, szczególnie dzięki serialowi telewizyjnemu jest coraz bardziej popularna. Ostatnie doniesienia naukowe obejmują odkrycie statku, który służył jako pochówek oraz możliwość udziału kobiet Wikingów w wojnie. Ale kiedy mówimy o Wikingach, często powtarzamy znane opowieści o wojownikach, statkach i bitwach. Niektóre działania i przestrzenie – często te tradycyjnie związane z mężczyznami – są postrzegane jako kształtujące bieg historii. Jednak dom – tradycyjnie kojarzony jest kobietami – jest postrzegany jako przyziemny, ale nie w wypadku wikingów. Jak wyglądała architektura mieszkalna wikingów?

Czym były domy wikingów?

Domy wikingów nie był apolityczną, neutralną przestrzenią. Był to pierwszy etap legitymizacji hierarchii, w którym niektórzy ludzie byli zniewoleni i pozostawieni, by zamieszkać z bydłem w bydle, podczas gdy inni grzali się w cieplutkich futrach przy kominku. Pojawiły się rzadkie, ale powtarzające się dowody na to, że w progach domówi były chowane zmarłe niemowlaki, przy drzwiach umieszczone były magiczne artefakty , a kobiety miały lewitować nad progami, aby rozmawiać z umarłymi.

Rekonstrukcja Długiego Domu Wikingów

Architektura dzieliła status mieszkańców

O codziennym życiu Wikingów mówi się mało, a ich osady często uważa się je za dobrze znane i stosunkowo trywialne. Teraz nowe badania rodzą pytania na temat codziennego życia Wikingów i roli architektury mieszkalnej.

Rodzina Wikingów, choć zróżnicowana, nie była ani trochę podobna do rodziny, jaką postrzegamy w naszej współczesności. Największe gospodarstwa domowe mogły składać się z pary małżonków, konkubin, podwładnych, farmerów i wojowników, zwierząt, wędrownych robotników, gości oraz szeregu „moich, waszych i naszych” dzieci. Choć mieszkali pod jednym dachem, codzienne zadania i sama architektura dzieliła poszczególne grupy różnicowała kategorię mieszkańców.

Wśród domowników w wikińskim domu istniała populacja niewolników, która nie miała żadnych praw, których dzieci były własnością właścicieli gospodarstwa domowego, których zabicie nie było przestępstwem i którzy mogli być wykorzystywani seksualnie.

Uczeni twierdzą, że niewolnicy mieszkali w pokoju z paleniskiem w byre (obora) na końcu długiego domu, należąc przestrzennie i społecznie do zwierząt. Rzeczywiście, jednym ze znanych imion niewolników jest właśnie Fjosnir, tłumacząc dosłownie „z obory”.

Rekonstrukcja Długiego Domu Wikingów – wnętrze

Mieszkanie z umarłymi

Dom wikingów nie był wyłącznie domeną żywych. W sagach Islandczyków spotykamy złośliwego Hrappa. Na łożu śmierci Hrapp żąda pochowania go w drzwiach jednego z budynków: „Postawcie mnie pionowo, abym mógł mieć oko na dom”. Życie nie kończyło się po śmierci, a sagi pełne są opowieści o ludziach, którzy otrzymali proroctwa od zmarłych lub nawiedzających ich stare domy.

Materiał archeologiczny potwierdza pogląd, że umarli byli obecni w domach wikingów. Ludzkie kości były czasami odnajdywane w domu, w tym kości niemowląt pochowanych m.in. w paleniskach. Musiało mieć to dla nich znaczenie, że umieszczano części ciała zmarłych pod progiem Długich Domówi lub wstawiali ciała zmarłych do domu, by pilnowali ich dobytku.

Istnieje wyraźna dwuznaczność mieszkania z umarłymi. Z jednej strony ludzie czasami trzymali umarłych blisko siebie, osadzając ich w przestrzeni życiowej. Niemowlęta i przodkowie mogli pomóc chronić dom lub wzmocnić pozycję jego mieszkańców. Z drugiej strony źródła sugerują, że umarli mogą być powodem do niepokoju. Gdyby stali się źli, mogłyby zagrozić domowi.

Jak mógł wyglądać Długi Dom wikingów w rekonstrukcji?

Portale do innego świata

Różne części domu prawdopodobnie służyły jako punkty kontaktu żywych i umarłych, być może także przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Co nie dziwi, najważniejszy był faktyczny próg do domu.

Źródła opowiadają o kobiecie, która unosi się nad drzwiami, by zobaczyć inną krainę. Jednym z nich jest relacja naocznego świadka z pochówku statku na Wołdze, gdzie niewolnica jest podnoszona ponad wolnostojący portal (podobnie jak framuga drzwi). To pozwala jej rozmawiać z martwym wodzem. Inne mówią o nieudanym rytuale, w którym pani domu prosi o podniesienie jej „nad zawiasami i belkami drzwi, aby sprawdzić, czy uda jej się uratować ofiarę” – być może, aby zobaczyć inną krainę lub przyszłość . Drzwi mogłyby być portalem dla innych mocy i istot. Być może z tego powodu na cmentarzyskach Wikingów czasem budowano wolnostojące portale.

Archeolodzy znajdują również rzeczy – takie jak garnki, noże i żelazne pierścienie – zakopane w drzwiach lub w ich pobliżu. Te przedmioty strzegły domu przed mocami i istotami z zewnątrz. Odkładanie artefaktów jednocześnie wykuło i osadziło związek między codziennym życiem ludzi, a ich domami. Nowe „pamiątki” były umieszczane w drzwiach lub otworach, aby wzmocnić dom, związać ludzi i domy w czasie i przestrzeni.

Oglądanie epoki Wikingów z domu

Domy wikingów były przestrzeniami politycznymi, a także światami społecznymi, które bardzo różniły się od naszych. Kiedy Wikingowie walczyli z całym światem poprzez przemoc, handel i osadnictwo, ich zrozumienie świata było zakotwiczone w ich codziennych doświadczeniach w domu od dzieciństwa. Trwają badana nad poszerzeniem tematów, które kojarzymy z epoką Wikingów, oraz na omówienie nieznajomości i dziwności.

Wg badań autora:

Marianne Hem Eriksen, Marie Curie/Research Council of Norway, University of Cambridge. Źródło: heritagedaily.com